شهر بيرجند را از قديم به دو نام خوانده اند:‌ 1- قهستان 2- بيرجند
قهستان قديم شامل ولايات خواف، گناباد، بجستان، كاشمر، فردوس، طبس، قاين، طبس مسينا، بيرجند و نهبندان بوده است.
در روزگاران گذشته در بيرجند دو قلعه معتبر و چندين ارگ و ساختمان بزرگ وجود داشته كه در آغاز سده چهاردهم خورشيدي آثاري از آن دو قلعه و نيز تعدادي ارگ و ساختمان بزرگ باقي است.
قلعه بيرجند، بزرگترين و قديمي ترين بناي تاريخي اين شهرستان به شمار مي رود و بر فراز بلندترين نقطه غربي تپه ماهورهاي شهر ساخته شده است. بناي مذكور با وسعتي بالغ بر 3000 مترمربع در دوره صفويه احداث شده و در واقع هسته اوليه شهر بيرجند محسوب مي شود. البته برخي نيز بناي اين قلعه را پيش از آن دوره نسبت مي دهند.
قلعه بيرجند در دوره قاجاريه به طور كامل بازسازي و مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به شواهد موجود به وسيله نقب هاي زيرزميني به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ كلاه فرنگي و قنات قصبه مرتبط بوده است.
اين قلعه داراي هفت برج بوده كه هم اكنون شش برج از آن باقي مانده است.
مرمت اين بنا در سال 1378 به وسيله شهرداري بيرجند شروع شد.
"مزار ته ده"، "قبرستان سر مزار"، "محله پاي مزار" و محله معروف "گبرآباد"‌در اطراف اين قلعه قرار دارد. "قبرستان گبر" بر فراز تپه محل قلعه تخريب شده و به جاي آن درخت هاي كاج كاشته شده است.
امروزه چون قلعه ديگري در بيرجند وجود ندارد اين مكان به "قلعه "ته ده" يا "پايين شهر" معروف است، به نام "قلعه" معروف است.
"قلعه بيرجند" از خشت و گل و چينه ساخته شده و از دوره صفويه تا قاجاريه مردم اين شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به ويژه تركمن‌ها و ازبك‌ها محافظت مي‌كرده است.

سفرنوشت ... اينجا
بند دره ... اينجا
قلعه بيرجند .... اينجا
اينجا ماخونيك است .... اينجا
آرامگاه حكيم نزاري قهستاني ... اينجا
آرامگاه ابن حسام خوسفي ... اينجا
بيرجند يعني شهر طوفان ... اينجا
شهيد ناصري .... اينجا

***
بیرجند ... اینجا
جشنواره تئاتر تك بيرجند ... اينجا
***
عكس‌هاي ديگر ... اینجا