چهل و پنجمين شب از شب هاي مجله بخارا با همكاري نشر چشمه با بررسي آثار « نونو ژوديس » شاعر پرتغالي برگزار شد .
به گزارش روابط عمومي شب هاي بخارا، علي دهباشي ، سردبير اين مجله در آغاز اين نشست گفت : به مناسبت انتشار ترجمه احمد پوري از كتاب « خلسه بر ويرانه ها » امشب را با همكاري نشر چشمه ناشر كتاب ژوديس برگزار مي كنيم .
مجله بخارا پيش از اين به منظور معرفي شاعران برجسته جهان « شب رابيندرانات تاگور » ، « شب اوسيپ ماندلشتام » ، « شب محمود درويش » ، « شب ژاك پره ور و « شب آنا آخماتووا » را برگزار كرده است و اميدواريم در ماههاي آينده « شب شعر افغانستان » و « شب شعر ژاپن » را برگزاركنيم. »
سپس احمد پوري متن پيام نونو ژويس را نخست به انگليسي و سپس به فارسي قرائت كرد :
« شعر مانند پرنده است . از دستان شاعر پر مي گشايد و به افق هاي دوردست مي شتابد . درود من به اين لحظه كه كتاب من جامه زبان پرتغالي را از تن به در كرده ، از ميان آسمان ها و ابرهاي زمان گذشته و كسوت فارسي بر تن كرده تا واژگان خود را جاني تازه و آوايي ديگر دهد. اين بهترين راه نزديكي خلق هاست .
شعر سرزميني دادرد در تعلق همگان كه در آن هر خواننده در هر گوشه جهان مي تواند در جستجوي تصاوير و انديشه هاي نو از مرزها عبور كند. براي من افتخار و شادي بزرگي است كه مي بينم كتابم در ايران به چاپ مي رسد . من از همه نمايندگان گشورم در ايران كه چنين كاري را در مدتي كوتاه ممكن ساختند قدرداني مي كنم و سپاسي ويژه نثار ناشر و مترجم كتاب مي كنم كه با كار سترگ راهي به گفت و گوي دو فرهنگ گشوده اند.
متأسفم كه امروز در ميان شما نيستم . گرفتاري ها و تعهدات ديگر مرا از اين سعادت محروم كرد . اميدوارم خوانندگان ايراني از خواندن كتاب من همان لذتي را ببرند كه من از ترجمه فارسي آن بردم. »‌
و سپس ژوزه فرناندو موريرا ، سفير پرتغال در ايران ، از « نونو ژوديس » سخن گفت كه گفتار ايشان را شهرزاد حسين زاد به فارسي ترجمه كرد.
« مدیر محترم خانه هنرمندان ، آقای غریب پور،
میهمانان محترم،

ابتدا مایلم از همه شما بخاطر مشارکت در این مراسم که به جهت معرفی کتاب شعر " خلسه بر ویرانه ها" که توسط "نونو ژودیس" شاعرو نویسنده پرتغالی نگاشته شده است ، تشکر . قدردانی بنمایم.
همچنین مایلم مراتب تشکر خود را از خانه هنرمندان و مدیریت آن آقای غریب پور، به جهت ایجاد تسهیلات برگزاری این همایش، و همچین مراتب ستایش و قدردانی خود را از آقای حسن کیاییان ، ناشر معتبر و محترم نشر چشمه که " نونو ژودیس" را به جامعه ایرانیان معرفی نموده است و آقاي علي دهباشي كه در معرفي شاعران و نويسندگان جهان پيشگام هستند را تقدیم بنمایم.
در حقیقت، اینطور به نظر من میرسد که ادبیات پرتغالی در ایران بیشتر از قبل شناخته شده است و به تعداد نویسنگان پرتغالی که آثار آنان به زبان فارسی ترجمه میشود افزوده شده است. البته معروفترین این نویسندگان ژوزه ساراماگو است، ولی آثار " فرناند. پسوآ " نیز به فارسی ترجمه شده.
امیدوارم امروز نقطه عطفی باشد بر این حرکت و تعداد آثار بیشتری از نویسنگان پرتغالی در ایران معرفی گرددو این خود میتواند آغازی بر حرکت گفتگوی ادبیات بین دو کشور ما باشد. من بر این اعتقادم که ما پرتغالیها و شما ایرانیان ، سزاواریم که بهتر شناخته شویم. فرهنگ ما میتواند ما را به یکدیگر نزدیکتر کند و ما بسیار برای این تبادل دارم.
موقعیت را مغتنم میشمارم و به نظر شما را به این حقیقت جلب مینمایم که امسال ایران و پرتغال ، بزگداشت پنجمین قرن روابط متقابل دوستانه خودشان را برگزار مینمایند.
" نونو ژودیس" در "آلگارو" در جنوب پرتغال در سال 1949 متولد شد. او استاد ادبیات دانشگاه لیسبون میباشد. ایشان قبلا وابسته فرهنگی سفارت پرتغال در پاریس بوده و همچنین عضو آکادمی شاعران اروپا در لوکزامبورک و خانه شاعران مراکش میباشد.
"ژودیس" یک شاعر بسیار شناخته شده میباشد و جوایز ادبی بسیاری را، چه در پرتغال و چه در خارج از کشور ، دریافت داشته است. کتاب او به زبانهای بسیاری ترجمه شده و من از دیدن توجه خوانندگان ایرانیان به آثار او بسیار مسرورم. انتظار دارم که کتاب خلسه بر ویرانه ها موفقیت بزرگی در ایران کسب کند و نسخ بیشتری زیر چاپ برود.
کتابهای ژودیس ، با نوعی برداشت و زبان جدید هنری خاصی که معمول ادبیا ت معاصر اروپا میبا شد، کارکترایز شده است. شعر و شاعری برای "نونو ژودیس" بیان نوعی روان شناختی و سلامتی معنوی اوست، راهی برای پیشبرد زندگی و وسیله ای برای بازتاب تاریخ پیشینه –فرهنگ شاعر و فرهنگ غرب – و بیان روند کنونی است. و این نهش در خلسه بر ویرانه ها غالب میباشد.
شعر ژودیس سرشار است از مشاهده ، پژواک و صمیمیت. سفری است از میان خاطرات، تصاویر ، تجربیات واقعی و خیال اندیشه ها و اعتقادات بدون امید، یا حتی قصد رسیدن به نتیجه و مقصدی. نظم او سرشار است از ریتم، اصالت سهمی و تمثیلی. خلسه بر ویرانه ها اثری است غافلگیر کننده و بدون شک شما را متعجب خواهد کرد.
اجازه می خواهم که تكه هايي از شعر او را برایتان بخوانم:
ولی شعر اینگونه است: به آرامی سراییده می شود:
کلمه به کلمه ، حتی چامه به چامه ، تا به آخر. چیزی که نمی دانم اینست که چگونه آنرا به انتها برسانم : و یا چگونه شعرم می خواهد به پایان برسد.
برای همین کمکت را می طلبم :
جسمت را به میان شعرم بکشان ،
آنرا در بستر قصیده بیارام،
آنرا از جملات و صفت واژه ها برهان ،
تا تو را ببینم،
تویی که عاری از هر آویی.

با دوری جستن از لاگرایی، ولی هنوز نگران از دادن پیام سلسله وار، شعر نونو ژودیس سرشار است از معانی و سرگرمی هایی که خواننده آنرا شگفت زده می نماید. همانگونه که خودش ابراز می کند : شعر ها مثل پرندگان هستند ، آنها از دستان شاعر تا یه نهایت آسمان فراز میگیرند. و در این جا این پرتدگان ژودیس به آسمان ایران پرواز کرده اند.
شعر بیانگر احساسات است و این کاریست که نونو ژودیس با اشعارش میکند. پیامی را که او میفرستد به نحوی بسیار عامیانه به بشریت خطاب میگردد . این اشعار در محتویی بسیار غنی که میتوان در شعر مدرن پرتغال یافت، ارائه میگردند.
ژودیس ، در سرا یش اشعارش برنامه و یا پروژه شخصی خاصی را دنبال نمیکند، او اعتماد به نفس نسنجیده ای در قدرت گرایش ذهنی اش برای پا فرا گذاشتن از درک مفاهیم ندارد. او بدنبال روابط عمیق مطالب نمیرود ولی بطور اتفاقی آنها را کشف میکند. ویرانه ها فرازی غیر معمول و عجیب بر درک ارزش های قدیمی و یا آرمانهای کمال خواهی نیست ، بلکه پایانی است که تمدن مدرن به آن رسیده و اکنون بایستی با آن مقابل گردد.
سمبول های که ژودیس از آنها استفاده میکند از سویی بنظر میرسد که در پایینتر از سطح و حتی خارج از هشیاری مینماید. در دنیای شاعرانه او همه چیز در حالتی سیال و روان بسر میبرد و شعر برای او سفری است به میان موجوداتی واحی و یا واقعی، کمی تاریخ، تخیل، فرهنگ، جغرافیا، خاطرات تصویری و مکاشفات سخنوری.
دوستان عزیز،
اجازه بدهید با این کلمات به خاتمه برسم. بعنوان سفیر پرتغال ، بسیار مفتخر هستم که اثر یک نویسنده بسیار مهم پرتغالی به زبان فارسی ترجمه شده است. ایران کشوری است با سابقه ای بسیار استثنایی سنتی در امر شعر و شاعری، چه در وادی کلاسک و چه مدرن ، همانگونه که پرتغال است و به همین خاطر من انتظار دارم که شعر ژودیس رضایت شما را جلب کند. متشکرم.
و در ادامه احمد پوري به عنوان مترجم اين كتاب گفت « در ارديبهشت سال گذشته بود كه درست چند روز پيش از گرفتاري دوا و درماني كه بايد در پي آن يكي دو ماهي استراحت مي كردم دوست عزيزم آقاي كيائيان مدير نشر چشمه كتابي را به من داد از يك شاعر پرتغالي به نام نونو ژويس . هر دو براي نخستين بار بود كه با اين اسم روبرو مي شديم . توصيه آقاي كيائيان اين بود كه در روزهاي استراحت نگاهي به كتاب بكنم اگر باب طبع و ميلم بود ترجمه اش كنم. اين نخستين بار بود كه كتابي براي ترجمه به من پيشنهاد مي شد . نگاهي سرسري به شعرهاي كتاب انداختم و گذاشتمش گوشه اي . در فرصت بعدي كه دوباره آن را به دست گرفتم به نظرم رسيد كه با شاعري جدي تر و شاعر تر از آن كه در نخستين نظر يافته بودمش روبرو هستم. جاي سبك سنگين كردن نبود. دست بردم به ترجمه اش و حاصل كار همين است كه امروز در ويترين كتابفروشي هاست و امشب به خاطر انتشار آن گرد هم آمده ايم. » و سپس افزود « كشور پرتغال را سرزمين شعر در ميان كشورهاي اروپايي مي دانند . حداقل خود پرتغالي ها بارها و بارها چنين صفتي را براي كشورشان به كار برده اند . واقعيت هم اين است كه ريشه شعر در اين كشور در مقايسه با ديگر كشورهاي اروپايي ديرينه و محكم است . » و در ادامه ضمن برشمردن چند شاعر به نام پرتغالي به اين نكته اشاره كرد كه « دوران ديكتاتوري سالازار كه تا بعد از جنگ جهاني دوم كشيده شد مانند همه ديكتاتوري ها شاعران را كه اميد بقايي در صراحت بيان نداشتند به سوي سمبوليسم و سوررئاليسم كشاند. ... كه نونوژويس را مي توان به اعتباري نماينده طيف وسيعي از اين شاعران دانست ... ژوديس از هرچه مي بيند تصاوير جزيي و بسيار دقيق مي سازد . بي اعتنا به تركيب نهايي آنها پس از رنگ آميزي بديع شان آن ها را كنار هم مي گذارد و شعري زيبا مي سازد .... » و سپس چند نمونه از شعرهاي او را براي حاضرين خواند.
به دنبال آن شمس لنگرودي از شعر و ترجمه سخن گفت : « ماركز مي گويد نرودا دست به هرچه مي زند آن را به طلا بدل مي كند. در خصوص ادبيات و به طور كلي هنر مي توان سه گروه را تعريف كرد . 1) گروهي كه در بدنه جامعه پيدا مي شوند و توده ها آن ها را جذب مي كنند و در همان بدنه باقي مي مانند. اما اين جور هنرمندان از آن جا بالاتر نمي آيند و به رأس جامعه راه پيدا نمي كنند . 2) گروهي برعكس اند . در رأس جامعه پيدا مي شوند ، متخصص ها آن ها را مي پذيرند اما آنها نيز در همان جاي خود باقي مي مانند و تسري پيدا نمي كنند. شعر مالارمه را در غرب به عنوان شاعر شاعران مي شناسند اما اين شاعر با توده ي مردم ارتباط برقرار نمي كند. كاري دشوار است كه هنرمند هم از بدنه جامعه به وجود آيد و هم به رأس آن راه يابد و در هر دو جا باقي بماند كه مي توان از اين نمونه به محمود دولت آبادي اشاره نمود كه به هر دو جا تعلق دارد. و اما در مورد ترجمه بايد گفت ترجمه اي ماندگار مي شود كه مترجم آن بتواند به متن غايب اثر دست يابد و در واقع روح اثر را پيدا كند و احمد پوري در ترجمه شعرهايش توانسته به اين مهم برسد و به متن غايب اثر دست يابد . همينطور كه شاملو توانست در ترجمه شعر به آن برسد. در ترجمه بايد ادبيات فارسي دانست و در كنار آن شم زباني داشت و مثلاٌ در ترجمه شعر بتوان به موسيقي شعر دست پيدا كرد اگر موسيقي شهر را تركيب آوايي واژه ها بدانيم و احمد پوري باز هم توانسته به آن برسد. »
اسدالله امرايي به عنوان سخنران بعدي از وجه مشترك زبان فارسي و پرتغالي سخن گفت كه همان شعر است . با ده – دوازده ميليون نفر جمعيت كتاب شعر شاعران از تيراژ خوبي برخوردار است و سپس به اين اشاره نمود كه ادبيات پرتغالي چندان در ايران شناخته شده نيست . تعدادي داستان از نويسندگان پرتغالي توسط عبدالله توكل و سپس قاسم صنعوي از زبان فرانسه به فارسي ترجمه شده . و پس از گذشت دوران ديكتاتوري ، يعني از سال 1974 به بعد با يك موج شعر و داستان از پرتغال روبرو مي شويم ولي اين ادبيات بيشتر مي توان گفت ادبياتي مردانه است و جز يكي دو نويسنده زن ، بقيه مرد هستند . و ساراماگو نويسنده سرشناش پرتغالي و برنده جايزه نوبل نيز در آغاز شعر مي سرود و سپس به داستان نويسي روي آورد . در خانواده اي كشاورز زاده و بزرگ شد و به چندين پيشه اشتغال داشت و آخرين شغل او آهنگري بود و شبها قاچاقي كتاب مي خواند . و امروز پس از كسب جايزه نوبل در ادبيات به دليل آنكه دولت پرتغال شرايطي را فراهم آورد نتوانست در آنجا بماند و هم اكنون ساكن اسپانياست . »
در پايان اين مراسم پگاه احمدي پنج شعر از اشعار نونو ژويس را براي حاضران خواند.
اين مراسم با حضور سفير پرتغال در ايران و نيز جمعي از نويسندگان و شاعران و مترجمان ايراني همچون محمود دولت آبادي ، سيدعلي صالحي ، حسن سناپور ، خاچيك خاچر ، مارينا بيناتيان ، آذردخت بهرامي ، فرياد شيري ، وحيد پاك طينت ، آرش بنداريان زاده ، فرزانه قوجلو ، يگانه وصالي ، هاشم بناپور ، سحر كريمي مهر ، ليلي كافي ، ترانه مسكوب ، ركسانا صالحي ، محمود معتقدي ، جواد آتشباري ، نيلوفر ذكاوت ، جواد ماه زاده ، اصغر نوري ، ياسين نمكچيان ، الهه مرعشي ، فريده رازي ، كامران جمالي ، علي عبداللهي ، فريبا ميرشكرابي ، محمد گلبن ، نگار تقي زاده ، عليرضا بهنام ، مهرداد اسكويي ، رضا هدايت ، احسان لامع ، محمد رضا ربيعيان ، محسن فرجي و سردبيران نشريات ادبي و دبيران سرويس ادبيات روزنامه ها و گروهي از دوستداران ادبيات برگزار شد.