شب ابن عربي ، سه شنبه 8 خرداد ماه با حضور چهره هايي چون كامران فاني ، دكتر حسين معصومي همداني ، حسن كامشاد ، دكتر علي جزايري ، دكتر صمد موحد و ... در خانه هنرمندان برگزار شد.
علي دهباشي، مدير مجله بخارا ضمن اشاره به اين كه اين نشست، چهل و يكمين نشست از سري شب هاي بخارا است گفت: شب ابن عربي را با همكاري خانه فلسفه تهران آغاز مي كنيم و اين نشست به مناسبت انتشار كتاب « فصوص الحكم » اثر ابن عربي است كه با ترجمه ، توضيح و تحليل آقايان دكتر محمد علي موحد و دكتر صمد موحد از سوي نشر كارنامه منتشر شده است.
وي افزود: درباره شخصيت « ابن عربي » و اهميت او در جهات گوناگون به ويژه عرفان بسيار گفته اند و نوشته اند و اگر بخواهيم بحث درباره او را باز كنيم ساعت ها و چه بسا روزها بايد به اين كار اختصاص داد. كوتاه آنكه ابن عربي در 27 رمضان 560 قمري مطابق با هفتم اوت 1165 ميلادي در شهر مرسيته اندلس چشم به جهان گشود . علوم متداول زمان خودش را همچون فقه ، تفسير ، حديث ، ادبيات عرب را به سرعت فرا گرفت و از بسياري از استادانش اجازه دريافت كرد. به گفته خودش در سال 580 قمري به طريقت عرفان داخل شد و گزارش مفصلي از احوال و مقامات صوفياني را كه ديدار كرده در رساله اي گرد آورده است .
شواهدي در دست است كه نشانگر آن است كه ابن عربي از دوران جواني داراي شور و شوق و دلي تپنده بوده و تشنه حقايق غيبي و عواطفي پرهيجان و انديشه اي عرفان جو بوده است. چنان كه در اين رهگذر جوانه هاي بينش عرفاني در دروونش سر برمي زده وحالات و مكاشفاتي به او دست مي داده است.
آثار ابن عربي از 240 تأليف تا نزديك پانصد اثر را تبت كردند. از ميان آثار او كه هر كدام جايگاه و ارزش خاصي دارد » فصوص الحكم » كتاب جاوداني ابن عربي است و متجاز از يكصد شرح بر اين كتاب نوشته اند. همچنين « فتوحات » اثر مهم ديگر ابن عربي است كه موضوع بحث امشب ما نيست. كتاب « فصوص الحكم » را به نوعي وصيتنامه فكري و عقيدتي ابن عربي خوانده اند.
دكتر موحد در مقدمه جامع و كاملي كه در كتاب « فصوص الحكم » آوردند از نخستين شرح فارسي و شروح مشهور و معتبر ديگر به تفصيل ياد كرده اند و از مشكلات فهم اين كتاب گفته اند.
درباره زبان ابن عربي در فصوص مي نويسند : خود ابن عربي الحق معماست . تكرار و پرگويي و اخلاق و شطح و دعوي در نوشته هاي او كم نيست ، اما در فصوص معمولاٌ مطلب را در نهايت ايجاز و رمز گونه بيان مي كند و اجازه مي دهد كه سخن او به چند گونه تفسير شود.
خلاصه آنكه ابن عربي در 28 ربيع الثاني 638 قمري مطابق با 16 نوامبر 1240 ميلادي در دمشق در سن 78 سالگي درگذشت .»
سپس اين نشست با سخنان دكتر نصرالله پورجوادي ادامه يافت كه در اين خصوص گفت « من بيش از چهل است كه متون عرفاني را مطالعه مي كردم و كتاب « فصوص الحكم » برايم بسيار مهم بوده و اهميت آن به قدري بوده كه وقتي از عرفان در ايران صحبت مي شد ، از ابن عربي حرف مي زدند و به قبل و بعد از او كاري نداشته اند . مگر اينكه اين سي ـ چهل سال احير كه به تصوف بيش از اين عربي توجه نشان دادند.
اما تصور عموم بر آن بود كه ابن عربي حجت را تمام كرده و نه تنها در ايران بلكه در اروپا نيز همين تصور را داشته اند . » و در ادامه يادآور شد كه با اين همه ابن عربي مورد نقد قرار نگرفته است و جايگاه او در عرفان مشخص نشده بود و دكتر موحد سعي كرده ابن عربي را به دور از تبليغاتي كه در غرب شده مورد بررسي قرار دهد و او را از هاله راز آلود خود به درآورد. »
و سپس دكتر مصطفي ملكيان از اهميت ترجمه « فصوص الحكم » سخن گفت و تأكيد داشت كه دو تكته در اين ترجمه شايان توجه است . يكي شيوه ي نقدي است كه آقاي دكتر موحد و برادر بزرگوارشان در خصوص اين كتاب انجام داده اند. و علاوه برآن مقدمه مفصلي است كه بر اين كتاب نوشته اند . كار آنها به نوعي اسطوره شكني ابن عربي بوده است و ديدن واقعي ابن عربي . و درباره ي هر يك از فص ها چهار كار انجام گرفته 1) درآمدي درباره ي هرفص 2) ترجمه ي فارسي آن فص با زباني پيراسته 3) شرحي بر اين فص ها درآمده اما اين بار عبارات شرح نشده بلكه پيچيدگي ها شرح شده 4) تحليل در آخر كتاب از همه 10 فص . گاه شروح قبلي از خود كتاب دشوارتر بوده اما شرح دكتر موحد اين كتاب را آسان تر كرده است و دكتر موحد نه به دنبال نكوهش اين اثر بوده و نه به دنبال ستايشش .بلكه نقاط ضعف و نقاط قدرت آن را برشمرده است . و سپس در ادامه از نقاط ضعف اين كتاب سخن مي گويد براي مثال آن كه در ابن عربي متدولوژي تأويل وجود ندارد و دوم آنكه از واقعيات زبان شناختي به واقعيات وجود شناختي مي رسد . و ابن عربي نه فقط چنين كاري كرده بلكه بدترين كار آن است كه ما فكر كنيم تنها زبان معتبر جهان ، تنها زباني كه نقب زده به جهان زبان عربي است . .... »
و سرانجام دكتر موحد ضمن تشكر از حاضرين و استادان در چند جمله كوتاه از ترچمه اين كتاب سخن گفت و اين كه ضعف هاي آن اصلاٌ از قدر و قيمت ابن عربي نمي كاهد .
و در پايان جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد كه با توجه به محدوديت زماني دكتر موحد ، دكتر پورجوادي و دكتر ملكيان به پرسش چند نفر از حاضرين پاسخ گفتند و دكتر موحد به اين سئوال كه چرا كتابهايي كه از شما منتشر مي شود تا بدين پايه متفاوت است ، به طوري كه شما زماني كتاب « نفت ، خواب آشفته » را منتشر مي كنيد و امروز « فصوص الحكم » را ترجمه مي كنيد اين گونه پاسخ داد كه قصد من شناساندن انسان هاي بزرگ است بي هيچ حب و بغضي . تا بتوانيم از ضعف هاي آنها بياموزيم و آنها را همانطور كه بوده اند بشناسيم و ارزش بگذاريم.