به مناسبت هفدهمين سال انتشار مجله « مترجم » ، مجله بخارا بيست و نهمين شب از شب هاي خود را با عنوان « شب ترجمه » به اين مجله اختصاص داد كه ساعت 5 بعداز ظهر پنج شنبه 23 فروردين ماه در تالار ناصري خانه هنرمندان برگزار شد .
اين مراسم با نمايش فيلمي كوتاه از نخستين مجله مترجم تا آخرين شماره آن آغاز شد و پس از آن سخنان علي دهباشي بود :
سلام و خیر مقدم خدمت میهمانان گرامی‌
به ویژه دکتر علی خزاعی فر مدیر مجله مترجم و همکاران ایشان در تحریریه.
بیست و نهمین شب از « شب‌های مجله بخارا» را آغاز می‌کنیم.
امشب برای مجله بخارا و دوستداران فرهنگ و ادبیات شبی فراموش نشدنی است. در زمانی که عمر مفید یک نشریه اگر به پنج سال برسد ستایش و تحسین به همراه دارد. دوست و همکار ما آقای دکتر علی خزاعی فر بار سنگین و طاقت فرسای مجله مترجم را به زمین نگذاشته و به آغاز هفدهمین سال زندگیش رسانده است.
گفتن اینکه مجله مترجم در آغاز هفدهمین سال انتشارش قرار گرفته آسان است. اما اینکه در جریان هفته‌ها، ماه‌ها وسال‌هایی که این مجله منتشر می‌شده آقایان چه رنجی را متحمل شدند حکایت پر غصه‌ایی است که در این شب جشن تولد مجله مترجم از آن می‌گذریم.
امشب اهل فن در این مجلس حضور دارند و همگی از زمره دست اندرکاران فرهنگ و ادبیات هستند و نیازی به باز گفتن اینکه ترجمه‌ چه زمانی در ایران آغاز شد و چه مسیری را طی کرده و از این قبیل نیست چه مصداق زیره به کرمان بردن است.
اما یک نکته وجود دارد و حائز اهمیت است، در تاریخ یکصد و پنجاه ساله اخیر هیچ گاه مساله ترجمه در همه ابعادش از انتقال علوم تا ادبیات و فرهنگ برای ما همچون امروز ضرورت آنی نداشته است و به عبارت دیگر از نان شب برای ما واجب تر شده است.
در چنین هنگامه‌ایی که قافله علم و تمدن جهانی سرعتش با ساعت ودقیقه معین می‌شود اهمیت ترجمه برای فرهنگ ما و مردمی‌که در این سرزمین زندگی می‌کنند ابعادی حیاتی پیدا می‌کند.
امشب سه نسل از اهل قلم این سرزمین که زبان فارسی وام دار آثار آنان در عرصه‌ی ترجمه است حضور دارند و به خوبی می‌دانند در چه دوره خاصی از جریان ترجمه و انتقال فرهنگ و ادبیات جهان به سر می‌بریم.
در چنین شرایطی انتشار یک نشریه تخصصی که به امر ترجمه بپردازد تحسین آمیز است. مجله‌ایی که علیرغم تخصصی بودنش برای دوستداران ادبیات در سطوح گوناگون خواندنی وجذاب است واین هنر سردبیر و همکارانش است که موفق شدند مباحث بسیار جدی را میان مخاطبین وسیعتری گسترش بدهند و این نکته یکی از موفقیت‌های مجله مترجم محسوب می‌شود. از دیگر ویژگی‌های مجله مترجم این است که از پرداختن به بحث‌های انتزاعی پرهیز کرده و به آن دسته مباحث نظری و عملی ترجمه می‌پردازد که درعمل به کار مترجم می‌آید از این جهات است که این مجله توانسته در میان مترجمان و دوستداران ادبیات جایگاه خاصی پیدا کند.
گفتنی‌ها را دوستان در طی سخنرانی هایی که امشب ایراد می‌شود خواهند گفت و اما چند کلمه درباره مجله و دکتر علی خزاعی فر و مجله مترجم . اولین شماره مجله مترجم در بهار 1370 در مشهد انتشار یافت و تاکنون 44 شماره آن منتشر شده است.
دکتر خزاعی فر استاد دانشگاه فردوسی هستند و لیسانس خود را در رشته ادبیات انگلیسی، فوق لیسانس در رشته آموزش زبان انگلیسی و در رشته زبان شناسی از دانشگاه یومیست انگلستان دکترا دریافت کرده اند.
ایشان همچنین یک دوره فرهنگ نویسی را هم گذرانده‌اند و علاوه بر سردبیری مجله مترجم پنج شماره مجله Reader ( ریدر) را منتشر کرده‌اند که به علت استقبال زیاد متوقف شده است.


عبداله كوثري به عنوان سخنران دوم اين جلسه ضمن قدرداني از مجله بخارا كه باني چنين مراسمي براي اين مجله بوده است از تاريخچه مترجم براي حاضران حكايت كرد كه خلاصه اي از آن را مي توان چنين بازگفت : « آقاي دكتر خزاعي فر پيشنهاد انتشار چنين مجله اي را با من مطرح كردند. من هم كه بر اساس ذوق و علاقه شخصي خودم ترجمه مي كردم بعيد مي دانستم كه بتوان نشريه اي تخصصي را در شهرستان بتوان تا مدت زيادي منتشر كرد . اما با حسن ظن دوستان امروز مجله ترجمه جايگاهي خاص در جامعه و در عرصه ادبيات يافته است . شروع نهضت ترجمه كه از نيمه عصر ناصري آغاز شد راه دشواري را طي كرد و مترجمان قريب 150-100 سال است كه بارگراني را به دوش كشيده و به منزل برده اند. كار ترجمه تنها شناساندن ادبيات غرب و فلسفه نبوده ، گرچه هر كدام مهم است ، ترجمه زبان ديگري را پديد آورد ، زباني كه بيش از آنكه نهضت ترجمه در ايران پاي گيرد در زبان فارسي نبود. يعني زبان رمان ، زبان داستان كوتاه و زبان نقد كه از طريق ترجمه به ما شناسانده شد. و مي توان گفت مجله مترجم توانست فضاي نقد و نقدپذيري را در بين خود اهل ترجمه رواج دهد. »

پس از آن علي صلح جو با محور ويرايش در ترجمه سخن گفت كه گاه ترجمه اي را قابل ويرايش مي دانند و گاه آن را غيرقابل ترجمه . در صورتيكه ممكن است در ادامه راه آني را كه قابل ويرايش ارزيابي كرده ايم غيرقابل ويرايش بيابيم و آني را كه غيرقابل ويرايش برعكس قابل ويرايش ببينيم . در حقيقت بايد گفت كه نبايد متفاوت بودن نثر ترجمه اي ما را به بيراهه بكشاند بلكه ويراستار بايد با همدلي متن را بخواند تا بتواند به ويرايش آن بپردازد و اصلاٌ آن را قابل ويرايش ارزيابي كند.

سپس دكتر خزاعي فر ، باني مجله مترجم از پيج و خم هاي پيدايش مجله مترجم و چاپ آن طي شانزده سال گذشته حكايت كرد. دكتر خزاعي فر بر اين نكته تأكيد ورزيد كه ترجمه علم نيست و دليل آن هم فرديت مترجم است كه در عمل ترجمه دخالت دارد . و سپس با بيان آن كه به گونه هاي مختلف مي شود ترجمه صحيح ارائه داد و براي آن مبناهاي متعددي مطرح است كه از آن جمله مي توان كار مترجمان سرشناس را مبنا قرار داد يا آنكه مبنا اخلاق باشد و تعهد به لفظ و يا مبنا يا خواننده باشد و خواننده مداري و يا قصد ناشر . اما مبنا براي مجله مترجم زبان فارسي بوده است . بدان معنا كه بايد ترجمه را در واقع فارسي گرداني بدانيم كه همين خود قابليت ها و محدوده هاي زباني را پديد مي آورد . كار مترجم شكستن قالب ها و خلق قالب هاي جديد است .

سپس دكتر فرزانه فرحزاد ، مدرس ترجمه در دانشگاه به بيان وجود تمايز و تفاوت بين سنجش كيفيت ترجمه و نقد ترجمه پرداخت . بنا به گفته دكتر فرحزاد در حقيقت براي نقد ترجمه به چارچوب هاي نظري نيازمنديم و نقد ترجمه به هيچ روي به مقابله و سنجش منجر نمي شود تا به قضاوت خوب و بد در باب ترجمه برسيم.

در پايان اين مراسم ميز گردي با حضور دكتر منوچهر بديعي ، دكتر مجدالدين كيواني ، خانم دكتر حورا ياوري ، خانم دكتر فرزانه فرحزاد و دكتر علي خزاعي فر برگزار شد كه حاضران پرسش هايي در خصوص ترجمه مطرح كردند. يكي از پرسش ها از سوي گلي امامي خطاب به دكتر فرحزاد مطرح شد ، اينكه آموزش ترجمه به چه معناست و واقعاٌ آن كسي كه ليسانس ترجمه مي گيرد قادر است كتاب ترجمه كند؟ و نيز از آقاي دكتر بديعي پرسيدند كه معيار ترجمه در رمان چيست ، كلمه ، جمله يا پارگراف ؟ كه دكتر بديعي با اشاره به گفته دكتر محمد رضا باطني گفت بي شك جمله است منتها جمله با آن تعريفي كه در زبان شناسي از آن ارائه مي دهند و در باب معيار ترجمه در شعرگفت كه چون خود به ترجمه شعر اعتقادي ندارد و آن را ممكن نمي داند معياري نيز براي آن قائل نيست .

این مراسم با استقبال گرم دانشجويان زبان هاي خارجي و به ويژه دانشجويان مترجمي و نيز حضور گل امامي ، حورا ياوري ، احمد پوري ، فرزانه طاهري ، هاشم بناپور ، محمد حسن خوشنويس ، هادي سودبخش ، صفدر تقي زاده ، سعيد آذين ، محمود حسيني زاد، سعيد فيروزآبادي ، فرزانه قوجلو ، گلبرگ برزين ، ميترا الياتي ، نوشين مهاجرين ، بهرام بياني ، رضا سيد حسيني ، ليلي كافي ، امير مهدي حقيقت ، محمد رضا صادقي ، خاچيك خاچر ، پيمان سلطاني ، اميرحسين لاهوتي ، مهشيد نونهالي ، خجسته كيهان ، علي عبداللهي ، منوچهر بديعي ، محمود معتقدي ، حامد يوسف نژاد ، روح انگيز مهرآفرين ، رضا هدايت ، سهام الدين بورقاني ، مهدي نويد ، طاهره شهبندي ، احسان لامع ، نيلوفر دهني ، ترانه مسكوب ، آناهيتا طاعتي ، محمد قاسم زاده ، مه جبين مهاجر ، محمد رضا خاني ، بهار يزدان سپاس ، جواد آتشباري ، مجدالدين كيواني ، سياوش جمادي ، . نيلوفر ذكاوت ، مريم شرافتي ، علي بهبهاني ، رخشنده ره گوي ، هستي نقره چي ، اسدالله امرايي ، گلنار گلناريان ، نازي عظيما ، محمود فاضلي بيرجندي ، نگار تقي زاده ، و سردبيران نشريات ادبيٍ، ناشران ، ويراستاران كتاب و مطبوعات برگزار شد.